Đề bài: Lập dàn ý Phân tích bài thơ Viếng Lăng Bác của Viễn Phương.
Dàn ý mẫu
1, Mở bài
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm:
+ Viễn Phương là một trong số tác giả ra nhập sớm nhất vào đội ngũ văn nghệ sĩ thời kì kháng chiến chống Mĩ.
+ Bài thơ được sáng tác năm 1976, khi nhà thơ cùng đoàn đại biểu nhân dân ra thăm miền Bắc và đến viếng lăng Bác ngay sau khi lăng được xây dựng xong.
2, Thân bài
a, Khi vừa đặt chân vào lăng Bác
- Mở đầu bài thơ: câu chào đầy xúc động của tác giả
+ Đại từ nhân xưng “con”: tạo cảm giác gần gũi thân thiết và tình cảm yêu mến, kính trọng của người dân với Bác.
+ Giới thiệu từ “miền Nam”: từ xa tới, từ nơi bom đạn chiến tranh, nơi Bác luôn đau đáu lo lắng trăn trở, nay đã giành được độc lập.
+ “Thăm”: gợi tình cảm chân thành, thân thuộc như con dành cho cha; giảm đi nỗi nặng nề đau thương của việc đến viếng Người đã ra đi.
⇒ câu thơ chứa đựng bao tình cảm chân thành, yêu kính cùng sự xúc động như thỏa nỗi mong ước của tác giả.
- Cảnh đầu tiên trông thấy là hàng tre xanh: loại cây quen thuộc với làng quê Việt Nam
+ Hàng tre đứng trong sương: cảnh vật vừa thực vừa ảo.
+ Hàng tre “xanh xanh Việt Nam”: biểu tượng cho sự yên bình.
+ Thành ngữ “bão táp mưa sa”: vừa nói về sự khắc nghiệt của thời tiết, vừa ẩn dụ cho những khó khăn mà Việt Nam đã gặp phải
+ Dáng tre “đứng thẳng hàng”: biểu tượng cho tính kiên cường, bất khuất của dân tộc.
⇒ Hàng tre như những người lính gác hàng ngày canh giữ cho giấc ngủ của Bác; khổ thơ đầu vừa bày tỏ sự xúc động của tác giả, vừa thể hiện niềm tự hào dân tộc đã giành được độc lập tự do.
b, Khổ thơ thứ 2 - tình cảm của cả dân tộc dành cho Bác
- Hình ảnh Mặt trời:
+ Mặt trời đi qua trên lăng: vật thể vĩnh hằng của vũ trụ, giúp duy trì sự sống cho muôn loài trên trái đất.
+ Mặt trời trong lăng: ẩn dụ về Bác Hồ, ví Bác như là mặt trời của dân tộc Việt Nam, thể hiện sự sự ngưỡng mộ, biết ơn đối với Bác.
- Hình ảnh dòng người - tràng hoa mang 2 ý nghĩa:
+ Dòng người đến viếng thăm Bác mang theo hoa để tỏ lòng thương nhớ.
+ Dòng người thành kính đến viếng Bác chính là những tràng hoa đẹp nhất tưởng nhớ Người.
⇒ Sử dụng biện pháp ẩn dụ, hình ảnh đa nghĩa: mặt trời, tràng hoa; lặp từ “ngày ngày” tạo cảm giác nối dài, vô tận, thể hiện niềm kính yêu, thương nhớ của dân tộc dành cho Bác là vô hạn.
c, Cảm xúc của tác giả khi trông thấy Bác
- Bác như đang trong “giấc ngủ bình yên”: cách nói giảm nói tránh sự ra đi của Bác, thể hiện nỗi xúc động thương tiếc của tác giả.
- Hình ảnh vầng trăng, trời xanh: không gian vĩnh hằng
+ Trăng vừa biểu tượng cho vẻ đẹp nhân cách thanh cao của Bác, vừa là người tri kỉ theo Bác từ những năm tháng còn sống cho tới lúc Người đi vào cõi vĩnh hằng.
+ Trời xanh “mãi mãi”: tấm lòng, đạo đức của Người cao vợi, vẫn mãi xanh trong cao cả dù Người đã ra đi
- Cảm xúc dâng trào: nghe nhói ở trong tim. Dù khẳng định lí tưởng, tâm hồn của Bác còn mãi, dù tấm lòng người dân dành cho Bác là vô hạn, nhưng nhà thơ vẫn đau lòng vô hạn trước sự thật Bác không còn nữa.
⇒ Khổ thơ tiếp tục sử dụng hệ thống hình ảnh ẩn dụ tượng trưng, giọng thơ lắng đọng giàu cảm xúc.
d, Khổ thơ cuối là ước nguyện của tác giả
- Hoàn cảnh: tác giả phải trở lại miền Nam, “thương trào nước mắt”: sự lưu luyến không nỡ xa Bác.
- Điệp ngữ “muốn làm”: thể hiện tâm trạng lưu luyến, day dứt cùng sự xúc động dâng trào của tác giả, ao ước biến thành đóa hoa, con chim, cây tre trung hiếu mãi ở lại bên Bác, canh giấc ngủ nghìn thu của người.
- Nghệ thuật khổ thơ:
+ Sử dụng điệp ngữ nhấn mạnh cảm xúc “muốn làm”.
+ Nhắc lại hình ảnh cây tre: tác giả cụ thể hóa niềm kính yêu của dân tộc, của bản thân thành hình ảnh cây tre “trung hiếu”, ngược lại với sự khái quát cây tre biểu tượng cho cả dân tộc anh dũng kiên cường ở khổ thơ 1.
⇒ Tạo cho nhịp thơ thành một vòng tròn cảm xúc, đề cao phẩm chất trung hiếu của dân tộc với Bác, với Đảng.
3, Kết bài
Tổng kết về tác phẩm:
- Bài thơ phản ánh tâm trạng chung của những người con Việt Nam khi đến viếng lăng Bác.
- Giọng thơ trang nghiêm, tự hào, xúc động; sử dụng những hình ảnh ẩn dụ, so sánh làm nổi bật lên vẻ đẹp nhân cách Hồ Chí Minh và sự yêu kính của người dân.