Soạn bài Ôn tập phần văn
Bài 1: Lập bảng danh mục nhan đề các văn bản tác phẩm (hoặc đoạn trích) đã được đọc – hiểu trong cả năm học.
| Tên tác phẩm | Tên tác giả |
|---|---|
| Cổng trường mở ra | Lý Lan |
| Mẹ tôi | Ét-môn-đô đơ A-mi-xi |
| Cuộc chia tay của những con búp bê | Khánh Hoài |
| Những câu hát về tình cảm gia đình | (ca dao) |
| Những câu hát về tình yêu quê hương, đất nước, con người. | (ca dao) |
| Những câu hát than thân | ca dao |
| Những câu hát châm biếm | (ca dao) |
| Sông núi nước Nam | Lý Thường Kiệt |
| Phò giá về kinh | Trần Quang Khải |
| Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra | Trần Nhân Tông |
| Bài ca Côn Sơn | Nguyễn Trãi |
| Sau phút chia li | Đoàn Thị Điểm |
| Bánh trôi nước | Hồ Xuân Hương |
| Qua Đèo Ngang | Bà Huyện Thanh Quan |
| Bạn đến chơi nhà | Nguyễn Khuyến |
| Xa ngắm thác núi Lư | Lý Bạch |
| Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh | Lý Bạch |
| Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê | Hạ Tri Chương |
| Bài ca nhà tranh bị gió thu phá | Đỗ Phủ |
| Cảnh khuya | Hồ Chí Minh |
| Rằm tháng giêng | Hồ Chí Minh |
| Tiếng gà trưa | Xuân Quỳnh |
| Một thứ quà của lúa non: Cốm | Thạch Lam |
| Sài Gòn tôi yêu | Minh Hương |
| Mùa xuân của tôi | Vũ Bằng |
| Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất | (Tục ngữ) |
| Tục ngữ về con người và xã hội | (Tục ngữ) |
| Tinh thần yêu nước của nhân dân ta | Hồ Chí Minh |
| Sự giàu đẹp của tiếng Việt | Đặng Thai Mai |
| Đức tính giản dị của Bác Hồ | Phạm Văn Đồng |
| Ý nghĩa văn chương | Hoài Thanh |
| Sống chết mặc bay | Phạm Duy Tốn |
| Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu | Nguyễn Ái Quốc |
| Ca Huế trên sông Hương | Hà Ánh Minh |
| Quan Âm Thị Kính | (chèo) |
Bài 2 (trang 128 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Ca dao, dân ca: Các thể loại trữ tình dân gian kết hợp với lời và nhạc, diễn tả đời sống nội tâm của con người.
Tục ngữ: những câu nói ngắn gọn, ổn định, có nhịp điệu, hình ảnh thể hiện kinh nghiệm của nhân dân được áp dụng vào cuộc sống.
Thơ trữ tình: sự kết hợp giữa lời và nhạc mang tính biểu cảm nói lên tư tưởng, giá trị hiện thực của thời đó
- Thơ thất ngôn tứ tuyệt: gồm 4 câu, mỗi câu 7 chữ, trong đó có 1, 2, 4 hoặc chỉ câu 2 và 4 hiệp vần với nhau
Thể thơ dân tộc: bắt nguồn từ ca dao, dân ca, với kết cấu theo từng cặp (câu 6/ câu 8). Vần bằng, lưng, liền, nhịp 2/2/2/2; 3/3/4/4; luật bằng trắc: 2B- 2T- 6B- 8B
Thơ song thất lục bát: kết hợp giữa thể thơ thất ngôn đường luật và thơ lục bát, một khổ 4 câu ( 2 câu 6/ câu 8)
- Phép tương phản nghệ thuật: Sự đối lập giữa các hình ảnh, chi tiết, nhân vật, để tô đậm và nhấn mạnh đối tượng
Bài 3 (trang 128 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Những tình cảm, thái độ được thể hiện trong các bài ca dao:
- Tình thân gia đình
- Tình yêu quê hương đất nước
- Tình yêu bản thể
- Thái độ mỉa mai, châm biếm những thói hư tật xấu trong xã hội
Bài 4 ( Trang 128 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Những kinh nghiệm, thái độ của nhân dân đối với thiên nhiên, lao động sản xuất, con người, xã hội:
- Câu tục ngữ thể hiện kinh nghiệm về thời tiết, chăn nuôi, trồng trọt, những kinh nghiệm về đời sống.
- Thể hiện thái độ tôn vinh những giá trị của con người.
Bài 5 ( trang 128 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Những giá trị lớn về tư tưởng, tình cảm thể hiện trong đoạn thơ, bài thơ trữ tình của Việt Nam và Trung Quốc:
- Tình yêu quê hương đất nước
- Tình yêu thiên nhiên
- Tình yêu cuộc sống: trân trọng vẻ đẹp của những người phụ nữ tài hoa, thương cảm cho những người phụ nữ bạc mệnh.
Bài 6: Lập bảng thống kê các tác phẩm văn xuôi đã học (trừ phần văn nghị luận) theo mẫu:
| TT | Tên văn bản | Giá trị chính về nội dung | Giá trị chính về nghệ thuật |
|---|---|---|---|
| 1 | Cổng trưởng mở ra (Lý Lan) | Tấm lòng thương yêu của người mẹ đối với con và vai trò to lớn của nhà trường. | Văn biểu cảm như nhật kí tâm tình nhỏ nhẹ và sâu lắng. |
| 2 | Mẹ tôi (Ét-môn-đô đơ A- mi-xi) | Tấm lòng thương yêu trời biển, sự hi sinh tuyệt vời của người mẹ đối với người con; tình yêu thương, kính trọng mẹ là tình cảm thiêng liêng của con người. | Văn biểu cảm qua hình thức một bức thư. |
| 3 | Cuộc chia tay của những con búp bê (Khánh Hoài) | Tình cảm gia đình vô cùng quý báu và quan trọng. Hãy cố gắng bảo vệ và gìn giữ tình cảm ấy. | Văn tự sự có bố cục rành mạch, hợp lí. |
| 4 | Một thứ quà của lúa non: cốm (Thạch Lam) | Phong vị đặc sắc, nét đẹp văn hóa trong một thứ quà độc đáo và giản dị của dân tôc: Cốm. | Văn tùy bút tinh tế, nhẹ nhàng, sâu sắc. |
| 5 | Sài Gòn tôi yêu(Minh Hương) | Nét đẹp riêng của Sài Gòn với thiên nhiên, khí hậu, nhiệt độ và nhất là phong cánh cởi mở, bộc trực, chân tình và trọng đạo nghĩa của người Sài Gòn. | Nghệ thuật biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả qua thể văn tùy bút. |
| 6 | Mùa xuân của tôi (Vũ Bằng) | Cảnh sắc thiên nhiên, không khí mùa xuân ở Hà Nội và miền Bắc được cảm nhận, tái hiện trong nỗi nhớ thương tha thiết của người xa quê. | Bút pháp tai hoa, tinh tế |
| 7 | Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh) | Vẻ đẹp của Huế, một hình thức sinh hoạt văn hóa - âm nhạc thanh lịch và tao nhã, một sản phẩm tinh thần đáng trân trọng, bảo tồn. | Bút kí về sinh hoạt, văn hóa: tả cảnh ca Huế trong một đêm trăng trên sông Hương, vừa giới thiệu những làn điệu dân ca Huế bằng giọng văn trữ tình. |
| 8 | Sống chết mặc bay (Phạm Duy Tôn) | Lên án gay gắt bọn quan lại phong kiến vô nhân đạo và bày tỏ niềm thương cảm vô hạn trước cảnh khổ của nhân dân | Truyện ngắn hiện đại có nghệ thuật viết phong phú, (tương phản và tăng cấp), lời văn cụ thể, sinh động. |
| 9 | Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu (Nguyễn Ái Quốc) | Vạch trần bộ mặt giả dối, tư cách hèn hạ của một tên thực dân phản bội giai cấp, đồng thời ca ngợi tư cách cao thượng, tấm lòng hi sinh vì dân vì nước của một nhà cách mạng anh hùng. | Truyện ngắn có giọng văn sắc sảo, hóm hỉnh và khả năng tưởng tượng, hư cấu, xây dựng tình huống đặc biệt, khắc họa thật sắc sảo hai nhân vật hoàn toàn đối lập. |
Bài 7 (trang 129 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Sự giàu đẹp của tiếng Việt thể hiện qua câu tục ngữ:
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao
- Tiếng Việt truyền tải được nội dung, tâm tư tình cảm của người nói
- Tiếng Việt còn tạo ra nhịp điệu, nhạc tính khi thể hiện nội dung
Bài 8 (trang 129 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Văn chương mang lại cho con người một đời sống tinh thần phong phú, khơi gợi ở con người những tình cảm tốt đẹp. Văn học thỏa mãn nhu cầu thẩm mĩ còn cung cấp cho con người tri thức về đời sống xã hội. Văn học đúng như tác giả Hoài Thanh có nói “…gây cho ra những tình cảm ta không có, luyện cho ta những tình cảm ta sẵn có” biết cái hay, cái đẹp của cảnh vật thiên nhiên. Lịch sử loài người nếu xóa bỏ văn chương sẽ xóa bỏ mất lịch sử phát triển của mình, sẽ nghèo nàn về tinh thần.
Bài 9 (trang 129 sgk ngữ văn 7 tập 2)
Việc học phần Tiếng Việt và Tập làm văn theo hướng tích hợp trong Chương trình ngữ văn 7, giúp học sinh có thể vận dụng nhuần nhuyễn các kĩ năng để học văn tốt hơn.
Ví dụ khi dạy bài Cuộc chia tay của những con búp bê (ngữ văn 7 tập 1) giáo viên tích hợp kiến thức của phân môn tiếng Việt, giáo viên có thể đặt câu hỏi:
Em hãy tìm những từ láy diễn tả tâm trạng của Thủy khi nghe yêu cầu chia đồ chơi của mẹ.
- Những từ láy đó có tác dụng gì trong việc biểu đạt dụng ý nghệ thuật của tác giả
Tích hợp với phần Tập làm văn, giáo viên có thể đặt câu hỏi:
- Văn bản được kể theo ngôi thứ mấy, tác dụng của ngôi kể đó.